گفتگوی ادیان و مصاحبه با سایت شورای جهانی کلیساها

در تیرماه برای شرکت در یک دوره گفتگوی ادیان با موضوع صلح، به مدت سه هفته در ژنو سوییس بودم. این دور از گفتگوی ادیان با حضور نمایندگانی از سه دین یهودیت، مسیحیت و اسلام از چهار قاره آسیا، اروپا، آمریکا و آفریقا برگزار شد.  میزبان این دور از گفتگوها شورای جهانی کلیساها بود. سایت شورای جهانی کلیساها، مصاحبه ای از بنده گرفته که ترجمه گزیده ای از آن را در ادامه می بینید:

وحید سهرابی فر دانش‌آموخته حوزه علمیه قم است. او پس از تحصیل در حوزه علمیه، تحصیلات خود را در دانشگاه ادیان و مذاهب در شهر مقدس قم ادامه داده است. وی سال گذشته از پایان‌نامه دکترای خود با عنوان "پیامدهای مدرنیته برای دین و معنویت: بررسی انتقادی دیدگاه چارلز تیلور" دفاع کرده است.

سهرابی فر از شورای جهانی کلیساها بابت برگزاری این دور گفت‌وگوی بین الادیانی تشکر می‌کند. او می‌گوید: «پیش از آغاز این دوره، منتظر یک جمع متکثر و مختلف بودم و افراد دعوت‌شده واقعاً چنین فضای متنوعی را پدید آورده بودند. افراد از آسیا، آفریقا، اروپا و آمریکای شمالی و از سه دین یهودیت، مسیحیت و اسلام در این دوره شرکت کرده بودند و هرکدام از یک بافت ویژه بودند که ترکیب غنی‌ای را تشکیل داده بود. موضوعات متنوعی در این دوره موردبحث واقع شد. یکی از محورهای اصلی، مقایسه متون مقدس ادیان در موضوعاتی چون مواجه با خداوند، پذیرش غیر، مسئله زنان و ... بود. از دیگر مسائل اصلی، موضوع صلح ازنظر ادیان مختلف بود.»

سهرابی فر معتقد است که آنچه ازاین‌گونه گفت‌وگوها می‌توان آموخت، کرامت و زیبایی‌ای است که خداوند در وجود هر انسانی نهاده است و این کرامت در تمام انسان‌ها وجود دارد. اگر ما پیروان ادیان مختلف این کرامت ذاتی را درک کنیم، آن‌گاه می‌توانیم زندگی مسالمت‌آمیز بر اساس احترام متقابل داشته و شاهد صلح بیشتر میان ادیان باشیم.

* لینک مصاحبه در سایت شورای جهانی کلیساها

** لینک مصاحبه در سایت دانشگاه ادیان و مذاهب 

پیامدهای مدرنیته برای دینداری: بررسی انتقادی دیدگاه چارلز تیلور

دینداری در دوران مدرن دچار تغییرات بسیاری شده است. تحلیل و بررسی این تغییرات یکی از مهم‌ترین موضوعات دین‌پژوهی به شمار می‌آید. در میان متفکران مختلف که در این زمینه نظرورزی کرده‌اند، چارلز تیلور (فیلسوف اجتماعی برجسته) به بررسی خاستگاه و ریشه‌های مدرنیته همت گمارده است. وی از طریق این بررسی‌ها به پیامدهایی پرداخته که مدرنیته برای دینداری داشته است. در این نشست به بررسی انتقادی دیدگاه تیلور خواهم پرداخت.

آیا مدرن شدن به معنای غربی شدن است؟

 

تصور عمومی این چنین است که مدرن شدن مستلزم غربی شدن است. بر این اساس، فردی که در پی ایده های نوین است و دغدغه ی سوال ها و پاسخ های جدید را دارد، در اذهان بسیاری، متاثر از غرب تلقی می شود. اما آیا واقعا چنین است؟

ایده پردازی های نسبتا جدید در مورد مدرنیته، این تصور رایج را مردود می داند. به طور مثال ساموئل آیزنشتاد(2000)، از «مدرنیته های متکثر[1]» سخن می گوید. از نظر او این چنین نیست که مدرنیته صرفا یک الگو داشته باشد و رهبری این الگو هم به دست اروپا باشد بلکه امروز شاهد گونه های مختلفی از مدرنیته هستیم؛ گونه هایی که هر کدام ویژگی های خاص خودشان را دارند.

اگر گوهر اصلی مدرنیته را تفکر انتقادی بدانیم، این ایده/ارزش در شرایط مختلف می تواند نتایج متفاوتی داشته باشد. پیشینه تاریخی و تجارب زیسته در کنار مسائل فرهنگی و دینی از جمله عواملی هستند که موجب می شوند شاهد مدرنیته های مختلف باشیم. جالب آنکه یکی از  ایده های مهم در فرهنگ مدرنیته غربی، ایده «اصالت» است. بر طبق این ایده، هر فرد بایستی بر اساس فهم خود زندگی کند و تلاش کند تا خویشتن خویش را تحقق بخشد. شیوع این نگاه را در فیلم ها، رمان ها، مشاوره ها به وضوح می توان دید. با این حال آنچه که معمولا در مورد اصالت مغفول می ماند، سطح دیگری از ایده اصالت است. بر اساس ایده اصالت، نه تنها هر فرد بایستی زندگی اصیل داشته باشد، بلکه هر جامعه نیز بایستی نسخه اصیلی از خودش باشد و نه یک کپی از جامعه دیگر! هر جامعه بایستی مسائل اصلی (و نه مسئله نماها) خود را بیابد و برای حل آنها تلاش کند. نه مسئله و نه حل آن، اموری وارداتی نیستند و یک جامعه اصیل، جامعه ای است که در این دو حیطه، اصیل باشد.

با در نظر داشتن این نکته، بایستی میان دو مفهوم غربی سازی و مدرن سازی، تفاوت قائل شویم. غربی سازی در واقع ساختن یک نسخه بدل بی کیفیت از غرب است در حالیکه مدرن شدن به معنای پویایی و تفکر انتقادی در سنت خویشتن است؛ حرکتی که موجب بارور شدن اندیشه و حل بسیاری از مسائل جامعه ما خواهد شد.

---

[1] Multiple modernities


لینک مطلب در کانال بیکرانگی (وحید سهرابی فر)
لینک مطلب در سایت دین آنلاین

پیامدهای مدرنیته برای معنویت گرایی: بررسی انتقادی دیدگاه چارلز تیلور

مقاله "پیامدهای مدرنیته برای معنویت گرایی: بررسی انتقادی دیدگاه چارلز تیلور"، در شماره اخیر نشریه علمی-پژوهشی مطالعات جامعه شناختی (دانشگاه تهران) منتشر شد. این مقاله مستخرج از رساله دکترای بنده است و به صورت مشترک با استاد محترم راهنما منتشر شده است. (البته مسئولیت مطالب علمی آن بر عهده بنده است.)

در این مقاله شرح مختصری از برهه های مهم از شکل گیری مدرنیته و تاثیر آن بر جریان معنویت گرایی ارائه شده است. این بررسی ها با مطالعه آثار و اندیشه های فیلسوف برجسته، چارلز تیلور صورت گرفته است. بخش مهم دیگر این مقاله، به بررسی انتقادی اندیشه های وی اختصاص دارد.

* با کلیک روی عنوان مقاله، می توانید به متن آن دسترسی داشته باشید.

شرکت در دوره «مسلمانان در غرب»

«مسلمانان در غرب» نام دوره‌ای است که حدود پانزده سال است که در دانشگاه ارفورت آلمان برگزار می‌شود. هدف این برنامه ایجاد بستر برای آشنایی و بررسی بیشتر مسائل و چالش‌های پیش روی مسلمانان در غرب است. به این منظور، دانشگاه ارفورت، هر ساله تعدادی از دانشجویان تحصیلات تکمیلی را از کشورهای اسلامی دعوت می کند تا به همراه تعدادی از دانشجویان این دانشگاه، در برنامه‌ای دو هفته‌ای، جنبه‌های مختلف این موضوع را مورد بررسی قرار دهند.

در سال جاری نیز من به عنوان دانشجوی دکتری دین‌پژوهی و دبیر گروه فلسفه دین دانشگاه ادیان و مذاهب نیز در این دوره حضور داشتم و به همراه دیگر شرکت کنندگان، در موضوعات متنوعی که مورد بحث واقع شد، مشارکت کردم؛ موضوعاتی که نه تنها به چالش‌های مسلمانان در مواجهه با تمدن غرب بلکه به مسائل امروزه اروپا در مواجهه با جمعیت روزافزون مسلمان نیز می‌پرداخت.

از مزایای این دوره، تنوع بالای شرکت کنندگان آن است. افرادی که در سال جاری شرکت کرده بودند، از کشورهای مختلفی چون مصر، تونس، مراکش، آلمان، رومانی، ارمنستان، ترکیه، ایران، پاکستان، هند، اندونزی، بنگلادش و تاجیکستان بودند و این امر موجب شد تا تنوعی ارزشمند از مسلمانان در این دوره حضور داشتنه باشند و هر یک، به نمایندگی از کشور خود، دیدگاه‌هایی را درباره موضوعات مختلف مطرح کنند.

از جمله مزایای دیگر این دوره می‌توان به بازدیدهای علمی و فرهنگی مختلف اشاره کرد. در این دوره دو هفته‌ای، شرکت کنندگان علاوه بر بازدید از مراکز دینی مختلف، از برخی از آثار تاریخی نیز بازدیدهایی داشتند. در کنار این، بازدید از مراکز علمی مانند مرکز مطالعات مدرن خاورشناسی، از جمله مهم‌ترین برنامه ها بود. این بازدیدها در شهرهای ارفورت، برلین و وایمار انجام شد.

با پیگیری‌های صورت گرفته، دانشگاه ارفورت آمادگی خود را برای همکاری با دانشگاه ادیان و مذاهب، در زمینه‌های مختلف مانند تبادل استاد و دانشجو و برگزاری برنامه کوتاه‌مدت آموزشی اعلام کرد.

 

لینک مطلب در سایت دانشگاه ادیان

گزارشی از کتاب "زندگی فضیلتمند در عصر سکولار"

در شماره جدید فصلنامه نقد کتاب اخلاق، علوم تربیتی و روانشناسی، گزارشی از کتاب زندگی فضیلت مند در عصر سکولار ارائه کرده ام. 

مصاحبه با ایکنا

متنی که در ادامه می آید، مصاحبه ام با خبرگزاری بین المللی قرآن (ایکنا) است:

گروه دانشگاه: دبیر گروه فلسفه دین دانشکده ادیان دانشگاه ادیان و مذاهب که در پروژه ایمان با همکاری چند دانشگاه خارجی نظیر بیلور و دانشگاه وست واشنگتن شرکت دارد، معرفی ایمان معرفی شده در قرآن را یکی از اهداف مهم خود برای مشارکت در این پروژه می‌داند.

وحید سهرابی‌فر، دانشجوی دکتری و دبیر گروه فلسفه دین دانشکده ادیان دانشگاه ادیان و مذاهب، تنها ایرانی حاضر در پروژه «ایمان» است. این پروژه یک برنامه پژوهشی مشترک است که با همکاری چند موسسه خارجی نظیر دانشگاه بیلور، دانشگاه وست واشنگتن و بنیاد تمپلتون برگزار می‌شود. سهرابی‌فر در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)به توضیحاتی درباره این پروژه و ایده‌های خود در این پروژه پرداخت که با هم می‌خوانیم:
وحید سهرابی‌فر، دانشجوی دکتری و دبیر گروه فلسفه دین دانشکده ادیان دانشگاه ادیان و مذاهب در گفت‌وگو باایکنا، درباره پروژه ایمان اظهار کرد: پروژه ایمان یک پروژه سه ساله است که بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ برگزار می‌شود. این برنامه پژوهشی به‌همت دانشگاه‌های بیلور و وست واشنگتن آمریکا و با حمایت بنیاد تمپلتون، شکل گرفته است. 
وی افزود: سال نخست این پروژه به بحث «سرشت ایمان» اختصاص داشت و شرکت‌کنندگان در این باب به نظرورزی پرداختند. سال دوم این پروژه به «ارزیابی ایمان» مربوط بود و تحقیقات حول این محور انجام شد. سال سوم نیز که بنده در آن حضور خواهم داشت، به «فضیلت ایمان» معطوف است.
سهرابی‌فر اظهار کرد: پژوهشگران هم‌اکنون با یکدیگر در ارتباط هستند و مطالب خود را برای هم ارسال می‌کنند. با این حال همگی آن‌ها بایستی در تابستان امسال، به مدت یک ماه در دانشگاه وست واشنگتن حضور داشته باشند تا علاوه بر تکمیل پژوهش خود در قالب یک مقاله، یک سخنرانی نیز در باب موضوع خود ارائه دهند.
دبیر گروه فلسفه دین دانشکده ادیان دانشگاه ادیان و مذاهب عنوان کرد: هر سال اندیشمندان برجسته‌ای در این برنامه شرکت می‌کنند و امسال نیز می‌توان به چهره‌هایی چون لیندا زاگزبسکی و جاناتان کونویگ، دنیل هورد اسنایدر، ترنت دورتی و دیگران اشاره کرد.
سهرابی‌فر در مورد هماهنگی‌های صورت گرفته برای حضور وی، گفت: از سوی نهاد خاصی هماهنگی صورت نگرفت، یک فراخوان عمومی بود که شرکت در آن برای همه آزاد بود، باید سوابق و تحقیقاتی را می‌فرستادیم.
این دانشجوی دکترای دانشگاه ادیان و مذاهب اظهار کرد: دوره به‌طور کل پژوهشی است؛ هر سال تعدادی پژوهشگر بر اساس طرح‌نامه‌هایی که افراد ارسال می‌کنند، انتخاب می‌شوند و در آن یک ماهی که در آمریکا دور هم جمع می‌شوند هم پژوهش خود را به پایان می‌رسانند و هم یک سخنرانی در مورد پژوهش خود ارائه می‌دهند. چند نفر فیلسوف برتر و از چهره‌های شناخته شده در آنجا سخنرانی خواهند داشت، البته مقاله ارائه نمی‌دهند ولی سخنرانی خواهند داشت. 

حضور ۱۴ پژوهشگر در پروژه ایمان
وی تعداد پژوهشگران دخیل در این پروژه را ۱۴ نفر عنوان و بیان کرد: یکی از ایده‌های مهم من آن است که ایمانی که در قرآن معرفی شده و به نظرم در حال حاضر تا حد زیادی در جامعه مغفول است را معرفی کنم و می‌دانم که استقبال خوبی هم از آن خواهد شد با توضیحاتی که در آنجا ارائه خواهم داد.
سهرابی‌فر درباره چگونگی انتخاب وی به‌عنوان فردی مسلمان برای این پروژه، گفت: این پروژه عمدتاً معطوف به اندیشمندان آمریکاییست و غیر از آن‌ها تا به حال یک نفر از اروپا و یک نفر هم از کانادا در آن شرکت داشته‌اند. بنده به‌عنوان اولین مسلمان و غیر غربی در این پروژه حضور خواهم داشت. انتخاب من، مانند دیگران، از طریق ارزیابی طرح‌نامه پژوهشی و بر اساس بررسی سوابق و اموری مانند آن بوده است. با این حال سعی کرده‌ام که در مطالب خودم، نگاه اسلامی را انعکاس دهم و بر اساس آموزه‌های قرآن و اندیشه بزرگانی چون مولوی، طرح خود را تنظیم کنم. تازگی این مطالب برای اندیشمندان آن محفل، احتمالاً در انتخاب بنده بی‌تأثیر نبوده است.
وی در پاسخ به این سؤال که تاکنون تحقیقات و پژوهش‌های شما چگونه پیش رفته است، ایده پژوهشی شما در چه موردی است و حاصل آن در نهایت چه چیزی خواهد بود؟ بیان کرد: ایده پژوهشی من در این موضوع است که چگونه ایمان می‌تواند فضیلتی برای تمام مراحل زندگی انسان باشد. تبیین علمی این موضوع برای افرادی که در فرهنگی زندگی می‌کنند که بی‌ایمانی، گزینه‌ای شایع در آن محسوب می‌شود، امری دشوار است که امیدوارم بتوانم به‌خوبی به آن بپردازم.
این دانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب ادامه داد: برای رسیدن به این هدف، مباحث مقدماتی در باب فضیلت بودن ایمان، معنای زندگی و پرسش‌هایی که معنای زندگی بر آن مبتنی است، مورد بحث قرار گرفته است و در نهایت، ایمان به‌عنوان پاسخی برای این مسائل و مشکلات، معرفی شده است که می‌تواند به زندگی بشر معنا بدهد و آن را از فضای پوچی و بی‌معنایی رهایی بخشد.
وی درباره نتیجه تحقیقاتش در این پروژه که تا چه حد منجر به انعکاس آموزه‌های دین اسلام خواهد شد، عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین اهداف من در این پروژه معرفی نگاه مغفولی است که نسبت به مسئله ایمان وجود دارد. این نگاه در آموزه‌های قرآنی و آثار برخی از متفکران دینی، بیان شده است. از سوی دیگر برخی از اندیشمندان غربی نیز در این زمینه نظرورزی کرده‌اند. بررسی انتقادی این دیدگاه‌ها و ارائه تصویر مطلوب از ایمان و نجات‌بخشی آن، هدف اصلی پژوهش بنده است. آنچه مهم است نشان دادن کارآمدی عملی این دیدگاه است. به عبارت دیگر، به جای بحث‌های صرفاً نظری در باب اهمیت ایمان، می‌توان از کارآمدی عملی آن بحث کرد و از این راه با حل کردن یکی از مشکلات مهم بشر، زمینه بازگشت به ایمان را برای گروه بسیاری فراهم کرد.
سهرابی‌فر در پاسخ به این سؤال که نتایج پروژه ایمان به چه صورت و در کجا بهره‌برداری می‌شود؟ گفت: پژوهش‌های صورت گرفته در کنفرانسی در ماه اکتبر، ارائه خواهند شد و پس از آن به‌صورت عمومی منتشر و در اختیار همه افرادی که در این زمینه فعالیت می‌کنند قرار خواهند گرفت.

لینک مصاحبه در ایکنا

لینک مصاحبه در سایت شریان

مشارکت در پروژه ایمان

متنی که در ادامه می آید گزارش سایت دین آنلاین از پروژه ایمان است. پروژه ای که در تابستان جاری برگزار خواهد شد و ان شالله در آن حضور خواهم یافت:

پروژه ایمان یک برنامه پژوهشی مشترک است که با همکاری دانشگاه‌های وست واشنگتن و بیلور و با حمایت بنیاد تمپلتون برگزار می‌شود. این پروژه سه ساله در طول سال‌های 2014-2016 در امریکا اجرا می‌گردد و هدف از آن گردآوری تعدادی از پژوهشگران برای تحقیق در باب زوایای مختلف مسئله ایمان است.

به گزارش دین‌آنلاین، در سال نخست(2014)، این پروژه به "سرشت ایمان" اختصاص داشت و 12 نفر از اساتید و دانشجویان از دانشگاه‌های مطرح امریکا و اروپا در آن شرکت داشتند. در سال دوم(2015)، تمرکز بر "ارزش و ارزیابی ایمان" بود. طی این دوره، 12 پژوهشگر از دانشگاه‌های معتبر امریکا موفق به پذیرش در این پروژه شدند. سال سوم (2016) نیز به بحث از "فضیلت ایمان" اختصاص دارد. در این سال، 14 پژوهشگر برای این پروژه انتخاب شدند که در این دوره در کنار سیزده پژوهشگر از دانشگاه‌های امریکای شمالی، یک پژوهشگر از ایران نیز حضور دارد.   

برنامه هر دوره به این نحو برگزار می‌شود که افراد یک ماه فرصت دارند تا با استفاده از امکاناتی که پروژه در اختیار آنها قرار می‌دهد، در مورد طرح پیشنهادی خود به پژوهش بپردازند و حاصل آن را در قالب یک مقاله، ارائه کنند. در این یک ماه، پژوهشگران بایستی هر هفته، در سه سمینار شرکت کنند. همچنین هر پژوهشگر نیز موظف به ارائه یک سمینار در باب موضوع پژوهشی خود است. برای غنای هرچه بیشتر برنامه، از تعدادی از اندیشمندان برجسته نیز دعوت به عمل می‌آید، تا هر کدام موضوعاتی را در قالب سمینار ارائه کنند. در سال 2016 نیز از افرادی چون لیندا زاگزبسکی، سندی گلدبرگ و اد ویرنگا در این پروژه شرکت خواهند کرد و به ارائه نظرات خود در باب فضیلت ایمان خواهند پرداخت.

از دیگر نکات قابل توجه در مورد این پروژه، ترکیب پژوهشگران انتخابی است؛ به طوری که افرادی با درجه استاد تمامی، دانشیاری، استادیاری، پسادکترا و نیز دانشجوی دکترا، در کنار هم قرار می‌گیرند و پژوهشگران جوان‌تر، می‌توانند از تجربه افراد با سابقه استفاده نمایند. همچنین با توجه به اینکه افراد از دانشگاه‌های مختلفی حضور دارند، این زمینه  مهیا می‌شود که شرکت کنندگان، با ایده‌های متنوعی آشنا شوند. به طور مثال در دوره اخیر افرادی از دانشگاه‌هایی چون نوتردیم، پرینستون، بوستن، آریزونا، روچستر، بریتیش کلمبیا، ادیان و مذاهب و... حضور دارند که در این میان، وحید سهرابی‌فر، دبیر گروه فلسفه دین دانشگاه ادیان و مذاهب و دانش‌آموخته حوزه علمیه قم تنها پژوهشگر حاضر در این پروژه است که به یکی از دانشگاه‌های امریکایی یا اروپایی تعلق ندارد.

برگزاری دوره‌های پژوهشی به این نحو، موجب می‌شود افرادی که در حوزه‌ای خاص، فعال هستند و ایده پژوهشی قابل توجهی نیز دارند، در زمانی مشخص در یک مکان جمع شوند و به تبادل نظر بپردازند. حاصل چنین پروژه‌ای، هم‌اندیشی‌ها و ارائه مقالات ارزشمندی می‌شود که می تواند قدمی هر چند کوچک، در موضوع مورد بحث باشد. به نظر می‌رسد در کشور ما نیز، دست کم در برخی موضوعات، می توان به جای برگزاری همایش‌های عریض و طویل و صرف هزینه های گزاف، چنین پروژه‌های هدفمندی را برنامه ریزی کرد. پروژه هایی که در کنار هزینه به مراتب کمتر، ثمره بیشتری را نیز در بردارد. پروژه هایی که بر اساس یک نیازسنجی صحیح و با استفاده از افراد متمحض در آن موضوع، می تواند به نتایجی پربار و راهگشا دست یابد.

------

به نقل از سایت دین آنلاین

این مطلب در سایت دانشگاه ادیان و مذاهب

سایت پروژه ایمان

اسامی پژوهشگران سال 2016 پروژه ایمان

خدای صامت 2

گوشه ای نشسته بود و نگاه می کرد. پسرک در حال شمارش بود. هنوز 8 بسته مداد رنگی داشت که باید تا پایان روز می فروخت. هوا سرد بود و رهگذران بیش از آنکه به درخواست های پسرک برای فروش مدادها توجه کنند، منتظر قرمز شدن چراغ بودند تا زودتر عرض خیابان را طی کنند. پسرک هیچ گاه نتوانسته بود برای یک بار هم که شده، با آن مداد رنگی ها، نقاشی بکشد. وظیفه او آن بود که روزی 15 جعبه از آنها را بگیرد و تا شب همه را بفروشد و پول آن را به صاحب کار تحویل دهد. اصلا برای پسرک مهم نبود که با آن مداد رنگی ها نقاشی بکشد و بعد نقاشی خود را برای برنامه های کودک بفرستد. از نظر او این کارها برای بچه پولدارها محسوب میشد، بچه هایی که پدر و مادرهاشان هر روز آنها را تا مدرسه می رسانند و بعد از تمام شدن مدرسه نیز با ماشین پشت در مدرسه منتظرشان هستند. بچه هایی که اگر روزی دیر به خانه بروند، پدر و مادرشان دلنگرانشان می شوند و با عصبانیت می پرسند: کجا بودی تا حالا؟ دلمون هزار راه رفت!
این اتفاقات برای پسرک آشنا نبود و او هیچگاه چنین تجربه ای نداشت. او فقط می دانست که باید هر طور شده، روزی 15 جعبه مداد رنگی بفروشد تا صاحب کار از دستش راضی باشد و حقوق روزانه اش را بدون دغل کاری به مادرش پرداخت کند. مدتی پیش، صاحب کار برچسب هایی برای فروش آورده بود، از همان برچسب هایی که تصاویر شخصیت های کارتونی دارد و کودکان دوست دارند که بر روی هر دفتر و کتابشان عکس یکی از آنها را داشته باشند. بازار این برچسب ها در اواخر شهریور و اوایل مهر، سکه می شود. پسرک وقتی این برچسب ها را می فروخت، کودکان زیادی چشم به برچسب های او داشتند و از والدین خود می خواستند که برایشان برچسب بخرند. برچسب ها و عکس های روی آن برای پسرک اصلا جذاب نبود، او آنها را نمی شناخت و وقتی کودکی با فریاد ملتمسانه از مادرش می خواست: مامان ! مامان! از این برچسب های بن تن، برام بخر! پسرک نمی دانست، بن تن کیست؟ و چرا برای آن کودک اینچنین جذاب است.
یکی از روزهای زمستانی بود. شب قبل برف زیادی باریده بود، با این حال پسرک چاره ای نداشت. امروز هم باید برای فروش 15 جعبه مداد رنگی به خیابان می رفت. مدادها را گرفت و به پست روزانه اش رفت. پشت یکی از چراغ قرمزهایی که تایمی نزدیک دو دقیقه دارد. چند جعبه از مداد رنگی ها را فروخته بود ولی همچنان تعدادی باقی مانده بود. هوا رفته رفته سردتر میشد و پسرک رفته رفته مچاله تر. پسرک در گوشه خیابان ایستاده بود و منتظر بود که چراغ قرمز شود تا دوباره به سراغ تک تک ماشین ها برود و مداد رنگی ها را عرضه کند. هوا سرد بود و پس از برف شب گذشته، آب در کنار خیابان جمع شده بود. پسرک از شدت سرما به خود پیچیده بود، ناگهان تعدادی از جعبه ها از دستش رها شد و به گودال پر از آب افتاد، جعبه کارتنی مداد رنگی ها خراب شد و آب گل آلود، کل مدادها را کثیف و زشت کرده بود. جهان در پیش چشمان پسرک تیره و تار شد. چهره صاحب کار و خشم او چون پتکی بر سرش فرود می آمد. در دلش گفت: "خدایا کمکم کن!"

"او" اما هر روز، با پسرک همراه بود و از دور نگاهش می کرد. هنگامی که پسرک سردش می شد، "او" هم سردش میشد. هنگامی که کودکان دیگر، پسرک را مسخره می کردند، "او" هم سر در گریبان می کرد. هنگامی که پسرک پس از یک روز سخت به نزد مادر مریضش باز می گشت و سر در دامن مادرش، اتفاقات آن روز را برایش تعریف میکرد، "او" هم انگار سبک می شد. و هنگامی که پسرک تعدادی از مدادرنگی ها را از دست داد و صاحب کار او را به باد کتک گرفت، "او" هم همراه پسرک، کتک می خورد و سیل اشک از چشمان "او" هم همچون گونه های پسرک، جاری بود. "او" همراه پسرک بود وقتی در سرمای زمستان، زیر لب می گفت: خدایا یه کاری کن این مداد رنگی هارم بفروشم! خدایا یه کاری کن یه جفت دستکش داشته باشم. "او" در کنار پسرک بود و بغض گلویش را می فشرد هنگامی که صاحب کار به پسرک و مادرش ناسزا می گفت. و آرزوی مرگ می کرد وقتی پسرک پس از کتکی مفصل و شنیدن ناسزاهای بسیار، گریان به سوی مادرش ره سپار شد و در راه با چشمانی اشک بار فریاد زد که منم خدایی دارم! و "او" اما نمی توانست کاری کند.

در همین رابطه: خدای صامت

گزارشی از سفر به ارمنستان و ارائه مقاله "تعلیم و تربیت مدرن و معنویت"

برای شرکت در کنفرانس Contemporary issues on pedagogy و ارائه مقاله Modern pedagogy and spirituality، روز 24 مهر عازم ارمنستان شدم. دانشگاه ملی ایروان که میزبان کنفرانس بود، استقبال خوبی از گروه ایرانی به عمل آورد و ما چند روزی را در هتل های این دانشگاه در شهر ایروان و نیز شهر زاخگازور، به سر بردیم.

کنفرانس در شهر زاخگازور برگزار شد. شهر کوچکی که به جهت جاذبه های طبیعی مانند کوهستان و جنگل، محل برگزاری کنفرانس های علمی، مسابقات ورزشی و گردش توریست هاست. به همین جهت، صبح روز دوم سفر، از ایروان به زاخگازور رفتیم. صبح روز نخست کنفرانس به سخنرانی برگزار کنندگان این کنفرانس اختصاص داشت. این کنفرانس به همت دانشگاه ملی ایروان و نیز با همکاری سفارت ایران در ارمنستان و نیز سفارت گرجستان در ارمنستان برگزار شد. از نکات جالب توجه این بود که این کنفرانس به مناسبت نود و پنجمین سال تاسیس دانشگاه ملی ایروان و نیز نود و سومین سال تاسیس دانشکده تعلیم و تربیت در این دانشگاه، برگزار می شد.


زمان ارائه مقاله من در بعد از ظهر روز نخست کنفرانس بود و اولین سخنرانی از سوی گروه ایرانی محسوب می شد. مقاله من در واقع منعکس کننده ی نگاهی انتقادی به تعلیم و تربیت مدرن بود که در آن ساحت معنوی انسان مغفول واقع شده است. برای طرح این مسئله ابتدا از یک سیر تاریخی آغاز کردم و سپس با رسیدن به دوران مدرن، به بررسی ویژگی های تعلیم و تربیت در دوران مدرن پرداختم. در ادامه ایرادات و مشکلاتی که تعلیم و تربیت مدرن به همراه آورده است، طرح کرده و در نهایت پیشنهادهایی را برای حل این مشکلات ارائه کردم.


در روز دوم، مدیر مشترک (co-president) جلسه بودم و برخی از دوستان ایرانی نیز در همین پنل مقاله خود را ارائه کردند. در پایان روز دوم، پروفسور هارتوریان، که رئیس دپارتمان تعلیم و تربیت و مسئول اصلی برگزاری این کنفرانس بود، از بنده برای شرکت در میزگرد پایانی به منظور جمع بندی کنفرانس و ارائه پیشنهادات برای ادامه این مسیر، دعوت کرد و من نیز در این میزگرد حضور یافته و ضمن تشکر از برگزارکنندگان، انتقادات و پیشنهادات خود را بیان کردم.


طبیعت زیبای زاخگازور و هوای عالی آن، لحظاتی به یادماندنی را رقم می زد. همچنین حسن انتخاب برگزارکنندگان در ارائه برنامه های فرهنگی در پایان هر روز، بر جذابیت این کنفرانس افزوده بود. در مراسم پایانی، پروفسور هارتوریان، مجددا از حضور گروه ایرانی و مقاله هایی چون مقاله دکتر بناری و مقاله بنده، تشکر کرد.
صبح روز بعد به همراه حجه الاسلام و المسلمین دکتر بناری از جامعه المصطفی و آقای پرویزی دانشجوی دکترای عرفان و تصوف دانشگاه ادیان و مذاهب، عازم ایروان شدیم. و پس از قرار دادن وسایل در هتل دانشگاه ایروان، به سوی اچمیاتسین، حرکت کردیم. اچمیاتسین شهر کوچکی است که جایگاهی شبیه واتیکان دارد. این شهر، مرکز دینی کلیسای ارامنه است و فرد نخست این کلیسا که کاتالیکوس (معادل پاپ برای کاتولیک ها) نامیده می شود، در این شهر اقامت می کند. این شهر دارای کلیسایی بسیار قدیمی و نیز مراکز آموزشی کلیسای ارامنه است. خوشبختانه، با ارتباطی که در کنفرانس با دو نفر از کشیشان این مرکز، ایجاد کرده بودیم، موفق شدیم علاوه بر حضور در مراسم روز یکشنبه، از بخش های مختلف این مرکز دینی بازدید کنیم. برخی از این اماکن که روز یکشنبه به طور معمول بسته اند، برای دیدار ما موقتا باز شدند. این مرکز همچنین موزه ای دارد که در آن آثار دینی نگه داری می شود. از جمله اشیائی که در آن نگه داری می شود می توان به تکه ای از کشتی حضرت نوح (ع) که طبق اعتقادات ارامنه پس از طوفان، در کوه آرارات بر زمین نشسته است، اشاره کرد. همچنین تکه ای از صلیبی که طبق اعتقاد ارامنه، عیسی مسیح (ع) بر آن مصلوب شده است نیز در آنجا نگه داری می شود. علاوه بر آشنایی با بخش های مختلف این مرکز دینی، من نیز توضیحاتی در مورد دانشگاه ادیان و مذاهب و جایگاه و برنامه های آن در قم ارائه کردم و زمینه ای برای ارتباط با این مرکز دینی ایجاد شد.