سخنرانی «اخلاق اصالت»

«بر اساس خواست خودت زندگی کن، نه تحمیل دیگران»

زندگی اصیل چیست؟ آرمان اصالت و اخلاق برآمده از آن چه ویژگی هایی دارد؟ چه پیامدها و نقدهایی در پی دارد؟
در این جلسه که به دعوت دانشکده فلسفه دانشگاه ادیان و مذاهب تشکیل شد، حول این سه محور سخن گفتم. به نظر من، درک دغدغه زندگی اصیل کلید فهم بسیاری از تحولات فرهنگی-اجتماعی جهان معاصر است.

فیلم سخنرانی اخلاق اصالت

نگاهی به کتاب «اخلاق اصالت»

«اخلاق اصالت» یکی از آثار مهم چارلز تیلور فیلسوف تاثیرگذار معاصر است که به تازگی به فارسی ترجمه شده است. دغدغه زیست اصیل یکی از ویژگی­های دوران متأخر فرهنگ غرب است. این ویژگی در حدود شصت سال اخیر چنان گسترش یافته است که تیلور در کتاب گرانسنگ عصر سکولار[1] دوره متأخر فرهنگ غرب را «عصر اصالت»[2] نام می­گذارد. علی­رغم پیشینه قابل توجه ایده­آل اصالت در ایده­پردازی­های متفکران پیش از تیلور،[3] ابعاد مختلفی از این مسأله همچنان به نحو شایسته مورد بررسی قرار نگرفته است. تیلور در کتاب اخلاق اصالت، سعی می­کند زوایای این مسأله را بررسی کند و استلزامات زیست اصیل و نیز مبانی نظری­ای را که این نحوه از زیستن بر آنها مبتنی است، بکاود. به­طور مشخص، تیلور در این کتاب به سه مسأله اساسی می­پردازد:

فردگرایی، عقل ابزاری و آزادی.

در این بررسی، تیلور موضع انتقادی خود را حفظ می­کند و سعی می­کند نکات مثبت و منفی وضعیت فعلی را از نظر دور ندارد. از نگاه او، ما با وضعیت مطلوب فاصله بسیاری داریم و گام­های بسیاری باید برای رسیدن به وضعیت مطلوب برداشته شود. او از سویی منتقد نسبی‌گرایی در اخلاق اصالت است و معتقد است که در فضای این اخلاق، افق‌های اهمیت از بین می‌رود و هیچ چیز مهمی غیر از انتخاب خود فرد باقی نمی‌ماند و این به معنای از بین رفتن اخلاق است. از سوی دیگر، معتقد است که در ایده‌آل اصالت درک مهمی از ذات انسان نهفته است که با در نظر گرفتن ملاحظاتی –چون سرشت گفتگویی بشر- می‌تواند انسان را به سوی یک زیست غنی‌تر هدایت کند.

نکته مهمی که در این میان وجود دارد این است که دغدغه زندگی اصیل تنها در مرزهای جغرافیایی غرب باقی نمانده است و حضور این ایده در کشورهای دیگری مانند کشور ما، به نحو چشمگیری افزایش یافته است. امروزه می­توان ردپای ایده­آل اصالت را در میان نظرپردازی­های متفکران، توصیه­های روانشناسی و مشاوره، فیلم­ها و رمان­ها و... به­روشنی مشاهده کرد. توصیه­هایی چون «بر اساس فهم خودتان زندگی کنید.» یا «از قلبت پیروی کن!»، «مهم خواست توست و نه قضاوت دیگران» نمونه­هایی از رشد چنین تفکری است.

علاوه بر موضوع مهم این کتاب، نویسنده کتاب نیز فیلسوف برجسته­ایست که به­خوبی زوایای مختلف این بحث را کاویده است. چارلز تیلور یکی از بزرگ‌ترین فیلسوفان فعلی جهان است که در موضوعات مختلف ایده­پردازی کرده است. در میان آثار او، بررسی هویت انسان مدرن، شکل­گیری مدرنیته، وضعیت ایمان در عصر جدید و ساختارهای مطلوب سیاسی-اجتماعی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است[4].

این کتاب توسط وحید سهرابی فر (پژوهشگر دین و فلسفه و نویسنده کتاب «زندگی زمینی و راز آسمانی: چارلز تیلور و پیامدهای مدرنیته برای دین و معنویت») ترجمه شده است و در اردیبهشت 1402 توسط انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب منتشر شده است.

 

---

[1]. Taylor, C. (2007). A Secular Age. Cambridge: Harvard University Press.

این کتاب تحت عنوان عصر سکولار با ترجمه علیرضا پاک­نژاد توسط نشر روزگار نو منتشر شده است.

[2]. Age of authenticity.

[3].  برای آگاهی از این پیشینه، مطالعه این مدخل پیشنهاد می­شود:

Varga, S., & Guignon, C. (2014) September. Authenticity The Stanford Encyclopedia of Philosophy: http://plato.stanford.edu/entries/authenticity.

همچنین کتاب «در جستجوی اصالت» از چارلز گیان، ترجمه آرش محمد اولی، نشر ققنوس

[4] متن فوق از مقدمه کتاب انتخاب شده است.

سخنرانی چارلز تیلور با عنوان «نقش معنابخش دین در عصر سکولار»

یکشنبه 10 بهمن 1400، چارلز تیلور در انجمن علمی دین پژوهی ایران سخنرانی خواهد کرد. برای آشنایی با آثار و اندیشه های تیلور می توانید به پرونده تیلور در کانال بیکرانگی مراجعه کنید.

برای شرکت در جلسه سخنرانی می توانید از طریق این لینک (با انتخاب گزینه مهمان) وارد شوید.

 

 

 

دومین بسته برنامه های انجمن علمی دین پژوهی ایران

 انجمن دین پژوهی ایران بسته دوم برنامه های خود را تقدیم می کند.
 

 نشست نخست: «تفسیر نویافته خواجه عبدالله انصاری: متنی بنیادگرایانه یا اثری صوفیانه؟»
سخنران: مرتضی کریمی نیا
عضو هیئت علمی بنیاد دائره المعارف اسلامی
زمان: یکشنبه 14 آذر 1400
 

 نشست دوم: «دین و هنر: نظریه محاکات»
سخنران: امیر مازیار
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر 
زمان: یکشنبه 11 دی 1400
 

 نشست سوم: The Meaning-conferring Role of Religion in a Secular age  
سخنران: چارلز تیلور
استاد برجسته فلسفه، دانشگاه مک گیل، کانادا
زمان: یکشنبه 10 بهمن 1400

 

برنامه سوره با موضوع: قرآن و مسائل وجودی انسان

زندگی زمینی و راز آسمانی: چارلز تیلور و پیامدهای مدرنیته برای دین و معنویت

«زندگی زمینی و راز آسمانی» سرانجام به نمایشگاه بین المللی کتاب تهران رسید. این کتاب توسط انتشارات نگاه معاصر (راهروی پنجم، پلاک 15) منتشر شده است.

این اثر محصول چند سال پژوهش و مطالعه است و پیش از این در جشنوارۀ پایان‌نامۀ سال کشور به عنوان اثر شایستۀ تقدیر شناخته شده است.

کتاب به بررسی دیدگاه چارلز تیلور (یکی از مهمترین فیلسوفان زندۀ دنیا) در باب پیامدهای مدرنیته برای دین و معنویت می‌پردازد و از چهار فصل تشکیل شده است:

🔹 فصل اول به مرور ادبیات بحث دین و مدرنیته پرداخته و نظریاتی چون «سکولاریزاسیون» و «بازگشت امر قدسی» را گزارش کرده است.

🔹فصل دوم دیدگاه چارلز تیلور را شرح می‌دهد. این بخش در واقع به بررسی چگونگی شکل‌گیری هویت انسان مدرن در پنج قرن اخیر اختصاص دارد و در آن گزارش مختصری از اثر گران‌سنگ تیلور «عصر سکولار» ارائه شده است. سپس، اصطلاحات و تحلیل‌های چارلز تیلور مطرح شده است. نگاه ممتاز و متفاوت تیلور به مدرنیته و دین، راه جدیدی را در تقابل دین و مدرنیته می‌گشاید.

🔹 فصل سوم پیامدهای مدرنیته برای دین و نیز پیامدهای آن برای معنویت را بیان می‌کند. در این فصل تحولات متاخر در زمینۀ دین و معنویت، از نگاه تیلور مورد بررسی قرار گرفته است.

🔹 فصل چهارم ارزیابی و سنجش دیدگاه تیلور است. در این فصل پیامدهای ذکر شده برای دین و معنویت به طور انتقادی بررسی می‌شود و در پایان، نقاط قوت و ضعف نظریۀ تیلور مورد بحث قرار می گیرد. نگارنده معتقد است دیدگاه چارلز تیلور، از ظرفیت بالایی برای کمک به مسئلۀ دین و مدرنیته در کشورمان برخوردار است. 

 مطالعۀ این کتاب به تمام متخصصان و علاقه‌مندان بحث دین و مدرنیته پیشنهاد می شود.

انسان مدرن و متن مقدس: بررسی چالش‌ها با تأکید بر نمونه‌های هنری

کرسی نظریه پردازی در نقد الهیات عبدالکریم سروش

در این جلسه به بررسی انتقادی دین شناسی دکتر عبدالکریم سروش خواهیم پرداخت. نظریه پرداز جناب دکتر فنائی است و جناب دکتر موسوی و بنده نیز نظرات خودمان را در این زمینه عرضه خواهیم کرد.

 نقد دکتر فنائی، دارای دقت ها و نکات جذابی است. حضور در این جلسه به علاقه مندان بحث دین و تجدد پیشنهاد می شود.

ورود برای عموم آزاد و رایگان است.

نشست علمی «خاستگاه معنویت جدید در ایران»

به گزارش روابط عمومی دانشگاه، در نشست علمی «خاستگاه معنویت جدید در ایران»، دکتر وحید سهرابی‌فر به سخنرانی پرداخت.

سهرابی‌فر در این نشست گفت: معنویت همواره یکی از نیازهای بشر بوده است. این نیاز در طول تاریخ توسط ادیان تأمین شده است و عالمان معنوی در واقع همان عالمان دینی بوده‌اند که به بعد معنوی دین توجه می‌کنند. با این حال در دوره اخیر شاهد ظهور «معنویت جدید» هستیم؛ معنویتی که خود را مستقل از دین معرفی می‌کند.

وی افزود: بررسی پیشینه این معنویت ما را به موضوع چگونگی شکل‌گیری مدرنیته رهنمون می‌شود. با بررسی وضعیت چند قرن اخیر غرب و در نظر گرفتن جریان‌های مهمی چون نهضت اصلاح دینی، روشن‌گری، رمانتیسیم و اصالت، ظهور چنین معنویت‌هایی در غرب قابل تبیین است.

این استاد دانشگاه ادیان و مذاهب در ادامه گفت: جامعه ما نیز که تحت تأثیر امواج مدرنیته غربی قرار گرفته است، از این جریان مصون نبوده است و امروزه معنویت‌های جدید در قالب‌های مختلفی چون ورزش، دوره‌های موفقیت و کسب ثروت، ترک اعتیاد، رمان، فیلم و ... در جامعه ما شیوع یافته است. روی‌کرد گزینشی و تلاش در راستای چاره‌جویی برای مشکلات انسان جدید (مسئله معنا، سبک زندگی‌های نوین، تجارب زیسته متفاوت، مواجهه با سطوح مختلف مدرنیته) از ویژگی‌های این معنویت‌ها است.

وی در پایان گفت: بررسی انتقادی این معنویت‌ها نشان‌گر آن است که تصویر انسان در این معنویت‌ها، تصویری بسیار محدود، زودگذر و دنیوی است. این مسئله موجب می‌شود توصیه‌های این معنویت‌ها با واقعیت وجودی انسان سازگار نباشد.

گفتنی است این نشست روز پنجشنبه چهارم بهمن 1397 ساعت 11:30 در سالن شهید بهشتی دانشگاه ادیان و مذاهب برگزار شد.

گزارش سایت دانشگاه ادیان و مذاهب

مقاله «پیامدهای مدرنیته برای دینداری»

مقاله ای به زبان انگلیسی، در بررسی انتقادی دیدگاه چارلز تیلور در باب پیامدهای مدرنیته برای دینداری که سال گذشته  منتشر کردم.

برای دریافت اصل مقاله می توانید به اینجا یا اینجا مراجعه کنید.