پیامدهای مدرنیته برای دینداری: بررسی انتقادی دیدگاه چارلز تیلور

دینداری در دوران مدرن دچار تغییرات بسیاری شده است. تحلیل و بررسی این تغییرات یکی از مهم‌ترین موضوعات دین‌پژوهی به شمار می‌آید. در میان متفکران مختلف که در این زمینه نظرورزی کرده‌اند، چارلز تیلور (فیلسوف اجتماعی برجسته) به بررسی خاستگاه و ریشه‌های مدرنیته همت گمارده است. وی از طریق این بررسی‌ها به پیامدهایی پرداخته که مدرنیته برای دینداری داشته است. در این نشست به بررسی انتقادی دیدگاه تیلور خواهم پرداخت.

گزارشی از سفر به ارمنستان و ارائه مقاله "تعلیم و تربیت مدرن و معنویت"

برای شرکت در کنفرانس Contemporary issues on pedagogy و ارائه مقاله Modern pedagogy and spirituality، روز 24 مهر عازم ارمنستان شدم. دانشگاه ملی ایروان که میزبان کنفرانس بود، استقبال خوبی از گروه ایرانی به عمل آورد و ما چند روزی را در هتل های این دانشگاه در شهر ایروان و نیز شهر زاخگازور، به سر بردیم.

کنفرانس در شهر زاخگازور برگزار شد. شهر کوچکی که به جهت جاذبه های طبیعی مانند کوهستان و جنگل، محل برگزاری کنفرانس های علمی، مسابقات ورزشی و گردش توریست هاست. به همین جهت، صبح روز دوم سفر، از ایروان به زاخگازور رفتیم. صبح روز نخست کنفرانس به سخنرانی برگزار کنندگان این کنفرانس اختصاص داشت. این کنفرانس به همت دانشگاه ملی ایروان و نیز با همکاری سفارت ایران در ارمنستان و نیز سفارت گرجستان در ارمنستان برگزار شد. از نکات جالب توجه این بود که این کنفرانس به مناسبت نود و پنجمین سال تاسیس دانشگاه ملی ایروان و نیز نود و سومین سال تاسیس دانشکده تعلیم و تربیت در این دانشگاه، برگزار می شد.


زمان ارائه مقاله من در بعد از ظهر روز نخست کنفرانس بود و اولین سخنرانی از سوی گروه ایرانی محسوب می شد. مقاله من در واقع منعکس کننده ی نگاهی انتقادی به تعلیم و تربیت مدرن بود که در آن ساحت معنوی انسان مغفول واقع شده است. برای طرح این مسئله ابتدا از یک سیر تاریخی آغاز کردم و سپس با رسیدن به دوران مدرن، به بررسی ویژگی های تعلیم و تربیت در دوران مدرن پرداختم. در ادامه ایرادات و مشکلاتی که تعلیم و تربیت مدرن به همراه آورده است، طرح کرده و در نهایت پیشنهادهایی را برای حل این مشکلات ارائه کردم.


در روز دوم، مدیر مشترک (co-president) جلسه بودم و برخی از دوستان ایرانی نیز در همین پنل مقاله خود را ارائه کردند. در پایان روز دوم، پروفسور هارتوریان، که رئیس دپارتمان تعلیم و تربیت و مسئول اصلی برگزاری این کنفرانس بود، از بنده برای شرکت در میزگرد پایانی به منظور جمع بندی کنفرانس و ارائه پیشنهادات برای ادامه این مسیر، دعوت کرد و من نیز در این میزگرد حضور یافته و ضمن تشکر از برگزارکنندگان، انتقادات و پیشنهادات خود را بیان کردم.


طبیعت زیبای زاخگازور و هوای عالی آن، لحظاتی به یادماندنی را رقم می زد. همچنین حسن انتخاب برگزارکنندگان در ارائه برنامه های فرهنگی در پایان هر روز، بر جذابیت این کنفرانس افزوده بود. در مراسم پایانی، پروفسور هارتوریان، مجددا از حضور گروه ایرانی و مقاله هایی چون مقاله دکتر بناری و مقاله بنده، تشکر کرد.
صبح روز بعد به همراه حجه الاسلام و المسلمین دکتر بناری از جامعه المصطفی و آقای پرویزی دانشجوی دکترای عرفان و تصوف دانشگاه ادیان و مذاهب، عازم ایروان شدیم. و پس از قرار دادن وسایل در هتل دانشگاه ایروان، به سوی اچمیاتسین، حرکت کردیم. اچمیاتسین شهر کوچکی است که جایگاهی شبیه واتیکان دارد. این شهر، مرکز دینی کلیسای ارامنه است و فرد نخست این کلیسا که کاتالیکوس (معادل پاپ برای کاتولیک ها) نامیده می شود، در این شهر اقامت می کند. این شهر دارای کلیسایی بسیار قدیمی و نیز مراکز آموزشی کلیسای ارامنه است. خوشبختانه، با ارتباطی که در کنفرانس با دو نفر از کشیشان این مرکز، ایجاد کرده بودیم، موفق شدیم علاوه بر حضور در مراسم روز یکشنبه، از بخش های مختلف این مرکز دینی بازدید کنیم. برخی از این اماکن که روز یکشنبه به طور معمول بسته اند، برای دیدار ما موقتا باز شدند. این مرکز همچنین موزه ای دارد که در آن آثار دینی نگه داری می شود. از جمله اشیائی که در آن نگه داری می شود می توان به تکه ای از کشتی حضرت نوح (ع) که طبق اعتقادات ارامنه پس از طوفان، در کوه آرارات بر زمین نشسته است، اشاره کرد. همچنین تکه ای از صلیبی که طبق اعتقاد ارامنه، عیسی مسیح (ع) بر آن مصلوب شده است نیز در آنجا نگه داری می شود. علاوه بر آشنایی با بخش های مختلف این مرکز دینی، من نیز توضیحاتی در مورد دانشگاه ادیان و مذاهب و جایگاه و برنامه های آن در قم ارائه کردم و زمینه ای برای ارتباط با این مرکز دینی ایجاد شد.