تاملی در تنافی عقلانیت و تعبد در نظریه عقلانیت و معنویت

 

استاد مصطفی ملکیان از حدود سال1379 نظریه­ای را تحت عنوان عقلانیت و معنویت طرح کرده است. این نظریه دو مدعای اصلی دارد: 1) عدم سازگاری دین سنتی(دینداری سنتی) و تجدد(ملکیان، 1388، ص268) (همو، 1390، ص364)  2) ارائه رویکردی که می تواند منجر به کاهش رنج بشر ­شود، رویکردی که در آن از دین نیز استفاده می­شود. ملکیان این رویکرد را معنویت می­نامد. مدعای نخست نظریه مبتنی بر شش دلیل است که مهمترین آنها تنافی و ناسازگاری عقلانیت و تعبد است[2]. در این نوشته سعی دارم گامی در جهت حل این تعارض بردارم و نشان دهم که با استناد به رویکرد نظریه، می توان همزمان متدین به دین سنتی بود و نیز عقلانی عمل کرد. نتیجه این بحث، ما را در بحث امکان روشنفکری دینی نیز یاری خواهد کرد.

از نظر ملکیان، گوهر تجدد عقلانیت است. به عبارت دیگر، عقلانیت به معنای استدلال­گرایی، یکی از ویژگی­های اجتناب­ناپذیر تجدد است. از سوی دیگر تعبد نیز یکی از ویژگی­های اجتناب­ناپذیر دینداری سنتی است. در یک تعریف کوتاه می­توان عقلانیت را به این معنا دانست که هر باوری به میزانی مورد توجه است که دلایل قابل دفاعی داشته باشد و میزان پذیرش یک باور تابعی از میزان اتقان دلیل آن است. از سوی دیگر، تعبد از نگاه ملکیان به معنای آن است که باوری را صرفا به جهت اینکه فردی خاص بیان کرده است، بپذیریم و دلیلی برای آن نداشته باشیم. از نگاه ملکیان، از آنجا که در دین سنتی، هر متدین باید نسبت به آموزه­های متن مقدس و نیز بنیانگذار دین، متعبد باشد و به صرف بیان یک گزاره از سوی آنها(حتی بدون ارائه دلیل)، آن مطلب را بپذیرید، انسان مدرن که انسانی بینه جو است، نمی­تواند دیندار باشد. (همو، 1388، ص274ـ275). 

باور مسیحی تضمین شده و مدل آکویناس/ کالوینی پلانتینگا

ترجمه مقاله باور مسیحی تضمین شده و مدل آکویناس/ کالوینی پلانتینگا از بنده در کتاب ماه دین منتشر شده است.

معنویت گرایی در عصری پسامدرن

ترجمه مقاله معنویت گرایی در عصری پسامدرن از بنده، در کتاب ماه دین منتشر شده است.

گزارش نشست بررسی و نقد نظریه عقلانیت و معنویت

سومین نشست دانشجویی با عنوان "بررسی و نقد نظریه عقلانیت و معنویت" با حضور تنی چند از اساتید و دانشجویان دانشگاه برگزار شد.

به گزارش گروه تأمین اخبار و اطلاعات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، در این نشست که در سالن امام موسی صدر دانشگاه و با حضور تعدادی از اعضاء هیئت علمی و دانشجویان برگزار شد، وحید سهرابی فر، دانشجوی دکترای دین پژوهی دانشگاه به بررسی و نقد نظریه عقلانیت و معنویت پرداخت.

وی ابتدا گزارشی از این نظریه ارائه داد و به بررسی عناصر مهم و نقاط ضعف و قوت آن پرداخت و نقدهایی نسبت به مدعیات نظریه مطرح کرد.

سهرابی فر در ادامه به سوالات و ابهامات حضار در رابطه با نقدهای مطرح شده و نیز اصل نظریه پاسخ داد.

یادآور می گردد، نظریه عقلانیت و معنویت به مولفه های جهان مدرن و ویژگی های  دین سنتی پرداخته و حکم به ناسازگاری بین این دو می کند.

----

اصل خبر به همراه تصاویر را اینجا ببینید.